Rak trzustki

Termin

Grupa obejmująca raki, których rozrost następuje w obrębie miąższu trzustki. Najczęściej pod tym pojęciem rozumie się nowotwór nabłonkowy zlokalizowany w zewnątrzwydzielniczej części tego narządu (najczęściej lokalizuje się w głowie trzustki). Stanowi on 3% nowotworów złośliwych, zajmuje 3 pozycję na liście najczęstszych nowotworów przewodu pokarmowego.

Roczna zachorowalność wynosi 10:100 000, statystyka płci – przeważają zachorowania u osób płci męskiej, najczęściej pomiędzy 60 a 80 rokiem życia. Choroba przebiega w sposób wyjątkowo agresywny (wysoka skłonność do naciekania okolicznych tkanek, szybkie przerzuty do węzłów chłonnych i odległych narządów), a średni czas przeżycia od jej rozpoznania wynosi 6 miesięcy. Od momentu diagnozy <2% pacjentów przeżywa okres 5 lat, 8% przeżywa 2 lata i <50% przeżywa 3 miesiące lub więcej. Do jej wystąpienia predysponuje szereg czynników, a są nimi: palenie papierosów, przewlekłe zapalenie trzustki (z wyjątkiem zapalenia poalkoholowego), cukrzyca, otyłość, dieta mięsna, infekcja Helicobacter pylori, rasa czarna. Istotne wydają się być również czynniki genetyczne (rak trzustki w wywiadzie u krewnych). Domniema się, iż występują 4 geny związane ze zwiększoną zachorowalnością na raka trzustki.

Objawy

Są bardzo niecharakterystyczne i występują stosunkowo późno (po 4-9 miesiącach od momentu rozpoczęcia procesu nowotworowego). Pierwszym objawem jest zwykle silny, tępy ból w nadbrzuszu, który promieniuje do pleców (oznacza on naciekanie okolicznych tkanek i nerwów – stadium nieoperacyjne), często wymagana jest neuroliza (terapia przeciwbólowa może okazać się nieskuteczna). Do innych symptomów należą:

• objawy zablokowania odpływu żółci: żółtaczka zaporowa, świąd skóry, objaw Courvoisiera;

• dolegliwości ze strony wątroby: hepatomegalia, wodobrzusze;

• utrata masy ciała, skrajne wyniszczenie;

• wędrujące zakrzepowe zapalenie żył;

• cukrzyca;

• półpasiec rzekomy;

• zmęczenie, depresja, złe samopoczucie;

• zmiany rytmu wypróżnień;

• guz badalny palpacyjnie.

Diagnostyka

Często przeprowadzana zbyt późno w powodu skąpoobjawości choroby. Złotym standardem w rozpoznawaniu choroby jest triada USG+TK+ERCP (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna). Do innych metod pomocnych w ustalaniu rozpoznania należą: BAC, MRI, laparoskopia diagnostyczna, pankreatoskopia, markery wznowy nowotworowej CA 19-9, CA 50.

Leczenie

Najczęściej paliatywne lub objawowe (uzyskanie spływu żółci), do radykalnego zabiegu usunięcia guza (operacja Whipple’a i jej modyfikacja – pankreatoduodenektomia; pankreatektomia całkowita lub częściowa) kwalifikuje się 10-20% chorych.

Uzupełniająco stosuje się radio i chemioterapię (gemcytabina, 5-fluorouracyl).